BouwEXPO Tiny Housing
Met de BouwEXPO Tiny Housing hebben de gemeente Almere en het Woningbouwatelier de reikwijdte van het klein(er) wonen onderzocht. De expo bood de mogelijkheid om een grote verscheidenheid aan woningtypes te laten zien, variërend van vrijstaande tot geschakelde en gestapelde tiny houses. Er zijn zowel permanente als tijdelijke huisjes gebouwd. Eén eigenschap hebben ze met elkaar gemeen: de vloeroppervlakte van de huisjes is niet groter dan 50 m2.
Tiny housing, het nieuwe wonen?
Het aantal eenpersoonshuishoudens blijft stijgen; halverwege deze eeuw wonen ruim vier op de tien mensen alleen. Daarnaast hebben steeds meer mensen behoefte aan duurzame en betaalbare woonruimte. Geen wonder dus dat klein wonen sterk aan populariteit wint. Daarom schrijft het gemeentebestuur van Almere in 2016 een ideeënprijsvraag uit, waarbij deelnemers worden uitgedaagd om hun visie te geven op het voor hen ideale ‘tiny house’. Het streven is om de huisjes ook echt te laten bouwen. Iedereen mag aan de prijsvraag meedoen, zowel professionals als niet-professionals. De deelnemers hoeven zich nog niet geremd te voelen door praktische belemmeringen; er is volop ruimte voor fantasievolle oplossingen. Er geldt één belangrijke voorwaarde: het huisje mag niet groter zijn dan 50 m2 bruto vloeroppervlakte (bvo).
Breed palet aan huisjes
De animo is overweldigend: in totaal worden maar liefst 245 plannen ingestuurd. Een deskundige vakjury selecteert 25 winnaars op basis van ‘culturele waarde, innovatie, duurzaamheid, betaalbaarheid en realiseerbaarheid’. Op verzoek van het stadsbestuur kiest de jury voor een grote variatie aan huisjes: vrijstaand, gestapeld en geschakeld, tijdelijk en permanent, aangesloten op de nutsvoorzieningen en geheel autarkisch.
De volgende stap
De winnaars krijgen de mogelijkheid hun ontwerp in een ‘laboratoriumachtige’ sfeer te realiseren in het hart van het Homeruskwartier, een wijk in Almere Poort. Ze kunnen daarbij kiezen uit zowel tijdelijke als permanente opties en de gemeente is welwillend in toepassing van de regelgeving. Wel moeten de winnaars hun huisje voor eigen rekening en risico bouwen; er worden geen subsidies gegeven. Met deze kennis besluiten tien winnaars de volgende stap te nemen. Later komen er nog twee ‘runners-up’ bij.
Volop nieuwe uitdagingen
Hierna volgt een lange fase van doorontwikkelen van de plannen. Dit leidt tot nieuwe uitdagingen in gronduitgifte, bestemmingsplan, Bouwbesluit en energievoorziening. Tiny Housing blijkt maatwerk te vergen, maar uiteindelijk is alles oplosbaar binnen de bestaande kaders.
Op weg naar de BouwExpo
De eerste vergunningen die worden afgegeven zijn voor de winnaars met de tijdelijke huisjes die prefab gemaakt worden. Zo ontstaan in de zomer van 2017 de eerste contouren van een tiny dorpje. Langzaam maar zeker komen hier ook de permanente huisjes bij, tot de BouwEXPO Tiny Housing in 2019 zestien tiny houses telt.
Klein wonen, groots ontvangen
Inmiddels zijn alle huisjes bewoond. De diverse woonconcepten zijn zeer goed ontvangen en een aantal huisjes is genomineerd voor verschillende prijzen. Zo heeft het ontwerp voor de microwoning Slim Fit van ANAROCHA architecture de Dutch Design Award 2018 gewonnen in de categorie Habitat.
Kennis en inzichten
Klein wonen heeft de toekomst
De belangrijkste les is dat klein wonen als reguliere woonvorm mogelijk is en dat dit ook goed past bij een stad als Almere. De BouwEXPO heeft mooie, innovatieve woningen opgeleverd die veel belangstelling trekken en anderen inspireren. Er was volop vraag en de huisjes zijn allemaal verkocht of verhuurd. Dit is volledig conform de bestaande grondexploitatie gebeurd. De 12 kleine kavels zijn voor de reguliere prijs verkocht of verpacht en leveren dus dezelfde inkomsten op als enkele grote kavels. De verwachte knelpunten in het Bouwbesluit, bestemmingsplannen, vergunningen en andere regels bleken allemaal overbrugbaar. Voor de BouwEXPO was dit vaak nog tijdsintensief maatwerk, maar vanuit het experiment zijn procedures en kaders ontwikkeld die nieuwe uitgiften makkelijker maken. Niks staat doorontwikkeling van klein wonen dus in de weg.
Klein is niet per definitie goedkoop
Betaalbaarheid en toegang tot de woningmarkt zijn sleutelbegrippen bij het succes van de tiny houses onder kopers, in het bijzonder starters en empty nesters. In het prijssegment tussen de 130.000 en 185.000 euro is het aanbod in Almere op één hand te tellen. Toch is klein niet per se goedkoop; omgerekend zijn de huisjes op de BouwEXPO Tiny Housing zelfs relatief duur. Dat komt in de eerste plaats doordat het prototypes betreft waar veel innovatie in zit. Ook zijn vaak veel kosten gemaakt voor duurzame installaties. Daarnaast blijken sommige aspecten nauwelijks door de geringe oppervlakte te worden beïnvloed. Zo zijn aansluitkosten op reguliere kabels en leidingen voor een klein huis net zo hoog als voor een grotere woning. En voor de huisjes op de BouwEXPO heeft de toenemende druk op de bestaande voorraad in de regio een grote rol gespeeld bij de uiteindelijke verkoopprijs.
Kennis en inzichten delen
Het Woningbouwatelier wil de kennis en inzichten van de BouwEXPO Tiny Housing graag delen. Zo stond het jaar 2017 in het teken van studiebijeenkomsten met de RVO en Platform31, rondleidingen en manifestaties. Op basis hiervan heeft Platform31 een kennisdossier over klein wonen ingericht. Het dossier wordt regelmatig bijgewerkt met actuele inzichten.
Boek Klein Wonen/Small Homes
Wordt klein wonen het nieuwe gewoon? Ruim vier van elke tien mensen zal midden deze eeuw alleenwonend zijn. Alle reden om aan klein wonen aandacht te geven. Als afronding van de BouwEXPO Tiny Housing maakte het Woningbouwatelier het tweetalige boek Klein Wonen/Small Homes (NL/ENG). Alle huisjes van de BouwEXPO zijn in het boek gedocumenteerd. Ook passeert het maakproces de revue: van bestemmingsplan, welstand, tot verkavelingsplan. Van grondovereenkomsten, tijdelijk gebruik, omgevingsvergunning tot de gelijkwaardigheidsbepaling in het Bouwbesluit.
Uitgave van Woningbouwatelier en Uitgeverij THOTH
ISBN 978 90 6868 783 5
Grote Tiny publieksmanifestatie
In samenwerking met de stichting Tiny House Nederland en KAF (Kunstlinie Almere Flevoland) is in 2017 de Grote Tiny Publieksmanifestatie georganiseerd. Een week lang was iedereen welkom om de huisjes van binnen te bekijken. Daarnaast waren er rondleidingen door de wijk, workshops, een filmprogramma en een informatiemarkt. De manifestatie trok vijfduizend bezoekers. Ook nu organiseert KAF nog geregeld rondleidingen door het ‘Tiny Buurtje’.
Tiny Houses in de spotlights
De BouwEXPO ‘Tiny Housing’ staat volop in de spotlights. Documentairemaker Robert Wiering volgde het maakproces op de voet. Zijn documentaire ‘Tiny Housing, kleine huisjes met grote ambities’ is in 2017 uitgezonden bij Kunstuur.
Verder hebben onder andere SBS6, NPO Radio1, WNL en de KRO NCRV een kijkje genomen in het Homeruskwartier. Bewoonster Hennie Tibben verscheen met haar huisje van 40m2 in het programma Binnenstebuiten. “Kleine dingen kunnen het gewoon heel erg goed doen. Ik voel me hier wel als een koningin eigenlijk,” vertelt zij de kijkers.