Lessen van het proces Who Cares-experiment: het werk voor een Almeerse recept voor wooncoöperatie De Binnenhaven

Leren en experimenteren

Het Woningbouwatelier werkt aan experimenten in de praktijk van Almere. Dat levert bijzondere woonprojecten op, maar dat is niet het enige doel. Belangrijker nog is de kennis die het oplevert over de praktijk van innovaties, zodat anderen er ook iets aan hebben. Om te leren worden de experimenten van het Woningbouwatelier gemonitord en geëvalueerd; niet alleen achteraf maar ook juist tijdens hun ontwikkeling.  

Dit is ook het geval bij het Who Cares experiment. Toen de gemeenteraad in september 2022 de opdracht gaf voor een ontwikkeling geënt op de ideeën van De Binnenhaven, was er ook het verzoek om het lange proces dat tussen begin 2018 (haalbaarheidsonderzoek) en dit raadsbesluit, te evalueren. Op 11 april 2023 is het evaluatierapport met een raadsbrief naar de gemeenteraad gestuurd. Hierin geeft het Almeerse college een visie op de uitkomsten: dat de gemeentelijke organisatie toe moest werken naar een Almeers recept voor het initiatief van een wooncoöperatie, heeft veel tijd in beslag genomen. Vanuit het Woningbouwatelier kunnen we de resultaten iets breder duiden.

Raadsbrief in één alinea

Het evaluatierapport gaat vooral over de professionele initiatiefnemers en de gemeente en minder over de betrokken bewoners. Het punt dat wordt uitgelicht is het spanningsveld tussen experiment en reguliere gemeentelijke processen. Een wooncoöperatie als fenomeen is relatief onbekend in Nederland en er was nog geen beleidskader voor in Almere. Een gemeente moet dan een kader gaan ontwikkelen. Gelukkig was er een voorbeeld uit Amsterdam beschikbaar, maar het vertalen daarvan in een Almeers recept voor dit experiment kostte relatief veel tijd. Uiteindelijk wordt er gewerkt aan een ontwikkelplan waarover voor 1 september 2023 besloten zal worden. 

De adviezen van het onderzoeksbureau

Hieronder staat een aantal stappen op basis van de evaluatie, zoals die worden geadviseerd door het onderzoeksbureau.

Stap 1: Woningbouwatelier en reguliere afdelingen: samen doelstellingen formuleren

Hoe wel de start van een experiment bij het Woningbouwaterlier ligt, is het goed om in de allereerste fase al met de beleids- en uitvoeringsdelingen de doelstellingen vast te leggen. En dan ook afspraken te maken over tijdsinzet en verantwoordelijkheden. In het geval van het Who Cares-experiment in Almere Haven was het doel: innovatieve oplossingen voor wonen en zorg in oude wijken. Dat dit experiment de vorm aan zou nemen van een wooncoöperatie, was vooraf geen gegeven.

Stap 2: Blijf het experiment als een geheel zien

Houd de context van de maatschappelijke meerwaarde voor ogen bij de besluitvorming, om te voorkomen dat bijvoorbeeld sociale aspecten van het experiment ondergesneeuwd raken in de financiële discussies. Hiermee wordt recht gedaan aan de insteek en de drijfveren van het initiatief.

Stap 3: Verduidelijk positie initiatiefnemers en rol van de gemeente in spelregels

Wat verwacht de gemeente van de initiatiefnemers, wat kunnen initiatiefnemers van de gemeente verwachten en hoe kun je als gemeente voldoen aan die verwachtingen? Dit zijn de spelregels voor de ondersteuning bij een experiment.

Stap 4: Maak van het experiment een bestuurlijke opdracht

Het draagvlak voor het experiment kan nog sterker door er een bestuurlijke opdracht van te maken: dit is een rechtstreekse opdracht van één of meer wethouders aan de organisatie Dit schept nog meer duidelijkheid over de prioriteit binnen de gemeentelijke organisatie en bevestigt de noodzaak van de samenwerking tussen afdelingen en het Woningbouwatelier. Nu is die opdracht gaandeweg steeds gehaald in overleg met betrokken wethouders.

Wil de gemeente nog meer wooncoöperaties mogelijk maken, dan is een beleidsaanpassing nodig. De raad heeft gevraagd om advies hierover en bespreekt dit in de loop van 2023.