WIKIHOUSE

WikiHouse: een betaalbaar, digitaal geproduceerd bouwpakket

In Almere is een tekort aan betaalbare woningen voor lagere en middeninkomens, zowel in de sociale huursector, vrije huursector als (goedkope) koop. Om dit probleem op te lossen zijn nieuwe concepten nodig. WikiHouse is zo’n concept. Met dit digitaal geproduceerde houtskelet bouwpakket kunnen mensen zelf een betaalbare, duurzame en energiezuinige woning ontwerpen en bouwen, helemaal afgestemd op hun individuele behoeften. Dat is dan ook de reden waarom het Woningbouwatelier de ontwikkeling van WikiHouse ondersteunt. Bovendien past WikiHouse bij de Almeerse traditie van zelfbouw en particulier opdrachtgeverschap en geeft het hier nieuwe invulling aan.

Open source-concept

WikiHouse is een open source doe-het-zelf bouwsysteem, afkomstig uit Engeland. Alle eerder gemaakte WikiHouse-ontwerpen zijn online beschikbaar en kunnen gratis worden gedownload en gebruikt. Bewoners kiezen een bestaand ontwerp, dat ze zelf of samen met een architect naar eigen smaak aanpassen, of ze maken een nieuw ontwerp. Een digitale zaagmachine freest de ontwerptekeningen tot handzame multiplex onderdelen, die samen het bouwpakket voor een WikiHouse-casco vormen. Aansluitingen en verbindingen zijn zo eenvoudig mogelijk ontworpen, zodat de toekomstige bewoner alles zelf of met een aannemer in elkaar kan zetten op een fundering. Vervolgens wordt het casco verder naar keuze afgewerkt met isolatie, materialen voor de afwerking van de binnenwanden en buitengevel, het dak, installaties, enz.

Duurzaamheid voorop

WikiHouse is een duurzame bouwmethode. De toepassing van hout is minder milieubelastend dan bijvoorbeeld beton en baksteen. Ook wordt de hoeveelheid bouwafval gereduceerd doordat de computergestuurde CNC-zaag het plaatmateriaal zo voordelig mogelijk uitzaagt. Omdat de onderdelen handzaam zijn, is er nauwelijks groot materieel nodig om de onderdelen te vervoeren. En voor de montage van het houtskelet is vrijwel geen elektrisch gereedschap nodig.

Tweedelig experiment

Het WikiHouse-experiment is tweeledig. In 2018 heeft het Woningbouwatelier in Almere Poort het eerste WikiHouse van Nederland opgeleverd. Deze ‘pionierswoning’ is inmiddels bewoond. Hierna worden er in Almere Buiten 28 zelfbouwwoningen gerealiseerd. Dit project loopt momenteel.

Bouw en oplevering

Bijzonder is dat de pionierswoning grotendeels door vrijwilligers is gebouwd, onder begeleiding van aannemer Trebbe. Deze circa 30 ‘meebouwers’, afkomstig uit diverse Europese landen, hebben in totaal zo’n 900 uur meegeholpen. Ook een aantal studenten van Hogeschool Windesheim heeft zich ingezet bij de bouw door het invullen van hun vrije ruimte, waarmee ze studiepunten konden behalen.
Na oplevering is de pionierswoning afgenomen door Woningstichting GoedeStede, die de woning sinds september 2018 heeft verhuurd als sociale huurwoning. In 2019 is de woning verkocht aan een particuliere eigenaar.

WikiHouse De Stripmaker

Na de succesvolle proef met de pionierswoning krijgt het WikiHouse-experiment een vervolg met de realisatie van 28 zelfbouwwoningen voor kleine huishoudens op De Stripmaker in Almere Buiten. Met dit project worden betaalbare (€160.000 – €225.000 v.o.n.) en energiezuinige nieuwbouwwoningen toegevoegd aan de Almeerse woningmarkt. Dat hier grote vraag naar is, blijkt uit het grote aantal geïnteresseerden.

De doelgroep

Zelf bouwen en ontwerpen is normaal gesproken alleen bereikbaar voor mensen met hogere inkomens. Uniek bij WikiHouse De Stripmaker is dat het project zich vooral richt op starters en huishoudens met een inkomen boven de huursubsidiegrens, maar onder de grens om zelf een huis te kunnen kopen. Groepen dus voor wie zelfbouw niet vanzelfsprekend is. Het Woningbouwatelier wil hen een kans geven om op De Stripmaker een eigen WikiHouse te bouwen. We streven er dan ook naar dat 75% van de deelnemers een verzamelinkomen van maximaal €45.000,- bruto per jaar heeft. Daarnaast willen we huurders van een sociale huurwoning in Almere de kans geven om een woning te kopen. Deze groep krijgt daarom voorrang.

Samenwerkingsproject Housing 4.0 Energy

Samen met partners uit Duitsland, België, Engeland, (Noord-)Ierland en Nederland doet het Woningbouwatelier met WikiHouse De Stripmaker mee aan het Europese samenwerkingsproject Housing 4.0 Energy, waar wij een Europese subsidie voor hebben verkregen. Op vier locaties in verschillende landen worden digitaal geproduceerde en (bijna) energieneutrale woningen voor kleine huishoudens ontwikkeld en gemonitord op energieverbruik. Doel is dat de productiekosten van deze woningen met 25% en de CO2-uitstoot met 60% verminderen vergeleken met andere nieuwbouwwoningen. Bij WikiHouse De Stripmaker stimuleren wij zelfbouwers om zoveel mogelijk duurzame keuzes te maken. Bijvoorbeeld door het toepassen van duurzame of circulaire bouwmaterialen, de woning zo goed mogelijk te isoleren en door woningen (bijna) energieneutraal te maken.

Extra impuls door subsidie

Door deel te nemen aan Housing 4.0 Energy kan het Woningbouwatelier een plus zetten op het experiment. Dankzij de subsidie kunnen wij:

• een makerspace voor een computergestuurde (CNC) zaag beschikbaar stellen voor de zelfbouwers;
• een platform ontwikkelen waarmee digitaal een woning kan worden ontworpen. Deze zogenaamde toolbox bevat verschillende bouwelementen, waarmee bewoners het casco van hun woning zelf kunnen vormgeven. De toolbox biedt veel keuzevrijheid en houdt het ontwerp betaalbaar;
• de zelfbouwers uitgebreide begeleiding bieden gedurende het hele ontwikkel- en bouwproces in de vorm van een bouwteam, bestaande uit onder andere een bouwbegeleider, architect, energetisch adviseur, constructeur en een bouwkostendeskundige.